4 Tips: Omgaan met pubers in een samengesteld gezin

Als je dacht dat onze regering crisissen verkeerd aanpakt, denk dan nog eens! Omgaan met pubers is voor elk gezin een bijzondere uitdaging voor elk gezin. Omgaan met pubers in een samengesteld gezin brengt de uitdagingen nog naar een ander level.

Jolien is geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. En dat is nog licht uitgedrukt. Het is haar in elk geval gelukt om het nieuwe gezin bij haar papa in volle crisis te zetten. Marianne en Ruben zitten met de handen in de haren als het over de 17-jarige Jolien gaat.

In een traditioneel gezin is het al een enorme zoektocht als je met een uitdagende puber in huis zit. Voor een samengesteld gezin is het echter een mijnenveld die de relatie opnieuw onder bijkomende druk zet.

Marianne en Ruben melden zich in mijn praktijk nadat de bom ontploft is in hun nieuwe gezin. Marianne, plusmama van Jolien, vertelt dat Jolien de bom is die iedereen in huis mee doet lijden onder haar allures.

Ruben, haar papa, vindt echter dat Marianne overdrijft en er zelf een bom van maakt. Hij vindt dat Jolien gewoon een puber is die natuurlijk ontploft als je er te hard op klopt. Het koppel staat lijnrecht tegenover elkaar waardoor het gezin terug uit elkaar dreigt te vallen.

Over de feiten die zich afspeelden, zijn ze het in elk geval al eens. Jolien wilde zich dat ene weekend niet aan de afspraken houden. Bij haar mama mag ze haar GSM ’s nachts op haar kamer houden en haar mama vond dat dat bij haar papa ook maar moest kunnen.

Ruben en Marianne zijn het er echter over eens dat bij hen alle kinderen voor het slapengaan hun GSM beneden moeten laten. Toen Ruben die zaterdagnacht echter eiste dat Jolien haar GSM in de keuken zou laten voor het slapengaan, liep het volledig uit de hand.

Lees ook: Hoe kinderen begeleiden in hun (mobiel) internetgebruik?

Ze schreeuwde de andere kinderen wakker en scheurde in het wild een aantal kledingstukken kapot. Onder die kledingstukken de lievelingsblouse van Marianne en een nieuwe trui van Marianne haar zoontje. Toen Marianne daar boos op reageerde, sloeg Jolien haar vol in het gezicht en riep ze dat ze ervoor zou zorgen dat haar vader haar wel zou verlaten. De andere kinderen stonden er intussen bij, verslagen en trillend van schrik.

Voor Marianne was dat de druppel. Ze voelde al lang dat Jolien ‘vals’ was tegen haar en haar zoontje en nu kreeg ze de bevestiging. De maskers zijn gevallen voor Marianne. Het is nu duidelijk dat Jolien maar één doel heeft: het gezin uit elkaar trekken.

Aan zo iemand wil Marianne geen onderdak geven. Wat haar betreft, bestaat Jolien niet meer, zeker niet na al die jaren dat ze zo haar best heeft gedaan om Jolien een warm nest te proberen bieden.

Ruben wil natuurlijk zijn dochter niet uit zijn leven, dus hij vindt het niet kunnen dat Marianne haar nu de deur wijst. Ze is en blijft tenslotte zijn dochter. Hij is het erover eens dat Jolien in de fout is gegaan en beloofde haar er wel over aan te pakken.

Maar hij vindt dat Marianne wat moet nuanceren. Jolien was gewoon te boos en heeft het zeker niet zo hard bedoeld als het leek volgens hem.

En dat is nu net waar het probleem zit voor Marianne. Telkens weer neemt hij het op voor Jolien en praat hij haar gedrag goed. Marianne hoeft niet op zijn steun te rekenen, want hij bedekt alles wat zijn dochter aangaat onder mantel der liefde.

Jolien beseft dat goed genoeg en lacht Marianne telkens opnieuw uit. En Ruben ziet het niet of wil het niet zien. Zo een relatie hoeft voor Marianne niet meer, dus ze denkt eraan om met haar zoontje te vertrekken.

Ruben weet niet wat te doen. Hij heeft al die tijd geprobeerd om alles terug tot rust te brengen. Het lijkt er echter alleen maar erger op te worden.

Stap voor stap begeleid ik Ruben in het opnemen van zijn leiderschap in dit nieuwe gezin, want daar draait het hier om. Ouderschap en leiderschap verschillen enkel in de titel die erop geplakt is en de emotie die als extra sausje bij kinderen komt. Als je dan nog eens een gescheiden ouder bent, komt daar een bijkomende gevoeligheid bij: schuldgevoel.

Ruben liet de zorg voor alle kinderen al die jaren teveel over aan Marianne.  Tegelijk ondermijnt hij Marianne haar gezag wanneer zij het kader en huisregels wil stellen. Ze moet voor zijn kinderen zorgen, maar krijgt geen mandaat om bij te sturen wanneer dat nodig is.

Ik vertel hem dat zijn kinderen er geen boodschap aan hebben om veel tijd met hun stiefmoeder door te brengen. De tijd die ze bij hun vader zijn, willen kinderen een betrokken en aanwezige vader. Ze willen niet ‘gedumpt’ worden bij hun stiefmoeder, grootouders of andere verzorgers.

Als hij geen tijd heeft om er voor zijn kinderen te zijn, moet hij de regeling met hun moeder herzien. Ik vertel hem dat het gedrag van Jolien waarschijnlijk een oproep is om zijn aandacht op te eisen. Hij ziet de logica.

Tegelijk vertel ik hem ook dat zijn puberdochter een vader nodig heeft die in zijn krachten staat, de touwtjes in handen heeft en een duidelijk mandaat geeft aan zijn mede-leider. Onder hun nieuwe dak is dat Marianne voor wat de huisregels aangaat.

Als het over opvoeding gaat – het lange termijn welzijn van de kinderen – is die mede-leider de moeder van Jolien. Een duidelijke afbakening van werkterrein en de ‘bevoegdheden’ schept rust. Iedereen heeft daardoor een duidelijke plek en het daarbijhorende respect.

Lees ook mijn blog Onderscheid tussen opvoeding en huisregels.

De bemiddelende en conflictvermijdende aanpak van Ruben helpt Jolien niet en jaagt bovendien ook Marianne extra in de aanval. Hij wil begrijpelijkerwijze harmonie brengen tussen zijn dochter en zijn nieuwe partner.

Met zijn zwalpende aanpak naar allebei toe, maakt hij het echter alleen maar erger. Jolien ervaart zijn milde aanpak als grenzen waar hij zelf niet helemaal achter staat. Ze wijst alle afspraken toe aan Marianne die het wil opleggen omdat ze voelt dat haar vader er niet ten volle achter staat.

En Marianne ervaart zijn milde aanpak als een gebrek aan steun naar haar toe. Zowel Marianne als Jolien denken dat Jolien het gelijk aan haar kant heeft. Wanneer een puber voelt dat 2 leiders niet op eenzelfde lijn staan, zal de puber alle grenzen opzoeken en ze naar eigen hand willen zetten.

Ik raad Ruben aan om Jolien te leren dat elk gedrag gevolgen heeft. Een puber moet voorbereid worden op het volwassen leven. Het is best om vòòr die volwassen leeftijd zelf inschatting te leren maken van de consequenties van het eigen gedrag.

Ik vertel Ruben dat het nu een cruciaal moment is om zijn dochter belangrijke levenslessen te leren. Als hij haar nu niet de gevolgen van haar gestelde gedrag laat dragen, wordt het later nog moeilijker om haar te begrenzen.

Ik vraag hem hoe hij wil dat zijn dochter later met haar werk en leven omgaat, wat hij haar aan waarden wil meegeven. Nadat hij dat helder heeft verteld, zeg ik hem dat hij vanuit die visie de rest van het verhaal moet aanpakken. Als zijn dochter groot genoeg is om haar stiefmoeder aan te vallen, is ze ook groot genoeg om nu zelf de gevolgen te dragen van haar gedrag.

Ruben gaat ermee aan de slag. Hij ziet er inderdaad het belang van in om zijn dochter nu kordaat bij te sturen. Hij vertelt me dat hij het erover eens is dat ze te ver is gegaan en strenge aanpak verdient. Dit gedrag heeft niets te maken met de scheiding … haar moeder geeft dit altijd als excuus om dergelijk gedrag goed te praten.

Jolien krijgt huisarrest en zal zelf de kosten moeten dragen van wat ze kapot maakte. Wanneer ik hem 2 weken later spreek, is de afgesproken ‘straftijd’ van Jolien nog niet ingegaan. Ik vraag hem hoe dat komt.

Ruben vertelt me dat Jolien akkoord was met de straf die ze moest dragen, dat ze spijt had van wat gebeurd was en berouw toonde. Daarom vond Ruben het een te zware straf om deze tijdens haar vakantie te laten ingaan. Hij had met Jolien afgesproken dat de straf inging zodra ze terug naar school ging.

Je kan het vergelijken met ouders die tegen hun kind zeggen: “Als je dat nog één keer doet, gaan we niet op uitstap.” Het kind zoekt de grenzen op en gaat nogmaals over de grens. De ouders zouden op dat moment hun uitspraak moeten waarmaken.

Hun hart breekt echter bij de gedachte om ook de andere kinderen van het gezin en zichzelf mee te straffen. Dus doen ze niets en zeggen ze “Nu is het de laatste keer dat we het zeggen, nog één keer en we gaan écht niet hé.” Vanaf dat moment weet het kind dat het telkens opnieuw grenzen zal kunnen verleggen omdat de ouders toch niet doen wat ze zeggen.

Ruben is zoals zovele gescheiden ouders bang om zijn kind te verliezen. Hij vreest dat als de regels in zijn huis te streng voelen voor Jolien, dat zij er dan voor zou kiezen om bij haar moeder te willen gaan wonen. Dat zou hij vreselijk vinden, dus probeert hij de sfeer goed te houden wanneer ze bij hem is.

Lees ook mijn blog: Tips voor gescheiden ouders

Hij zou willen dat Marianne ook wat meer haar best zou doen. Jolien heeft nu toch berouw getoond, dus moet Marianne zich nu ook maar volwassen gedragen en met een propere lei beginnen. Marianne weigert echter mee te werken omdat ze al zo dikwijls met een propere lei is begonnen zonder resultaat. Zij heeft er geen vertrouwen meer in, niet in Jolien die spijt vijnst en niet in Ruben omdat hij de straffen altijd opnieuw aanpast.

Ik vertel hem dat kinderen het van ver ruiken als hun ouders bang zijn. Pubers maken er dankbaar gebruik van als ouders niet sterk in hun schoenen staan. Ik sterk hem om in zijn vertrouwen te blijven staan.

Als hij:

• Zijn visie duidelijk communiceert naar alle leden van het gezin,
• Daarbij moeilijke beslissingen durft te nemen en bij zijn besluit blijft,
• De lijnen duidelijk afgebakend zijn voor iedereen,
• Mandaten helder zijn en ondersteund worden,

Dan voelt iedereen binnen het gezin zich ondersteund door een vader/partner die betrokken is en leiding neemt. Duidelijkheid en structuur bieden veiligheid. Streng zijn ten gepaste tijde is ook een vorm van liefde tonen en veiligheid bieden.

Je las het eerder al. De bemiddelende en conflictvermijdende aanpak van Ruben zorgde alleen maar voor meer tweestrijd in huis. Maar het liep al van bij de start fout in dit gezin zonder dat ook maar één iemand het besefte.

Ruben ondermijnde het gezag en mandaat van Marianne telkens opnieuw door te zeggen “Jamaar, je bent te streng, jij begrijpt niet hoe moeilijk zij het hebben gehad met de scheiding.” Dat Marianne zelf gescheiden moeder was en maar al te goed begreep wat een scheiding betekent, minimaliseerde hij.

Haar scheiding was langer geleden, haar zoontje was jonger en hij had dat dus allemaal zo bewust niet meegemaakt. Ruben wilde een bepaalde democratie in zijn huis laten gelden. De dominantste stemmen haalden het gelijk aan hun kant.

Marianne en haar zoontje waren ingetrokken in het huis waar hij al met zijn dochters woonde, dus Marianne mocht ook niet verwachten dat ze zomaar alles in één keer kon veranderen.

Van bij de start was er in dit gezin een “wij-tegen-zij” groepering. Hij woonde al in dit huis met zijn dochters. Marianne en haar zoontje ‘mochten’ erbij. Haar zoontje kreeg een kamertje op zolder, want ‘hij kon het niet maken’ om zijn dochters naar een andere kamer te laten verhuizen.

Marianne voelde zich zoals een vluchteling die moest knokken en blij moest zijn dat ze al binnen mocht in die nieuwe woonplaats. Zij moest zich volledig inzetten en bewijzen dat ze respect verdiende. Omgekeerd moesten de anderen geen inspanning leveren, want zij waren er eerder. Kon dit dan nog rechtgezet worden?

Zodra Ruben alle bovenstaande stappen toepaste en in zijn volste leiderschap stond, ontstond er verbinding tussen alle gezinsleden.

Ruben vertelde me dat hij stomverbaasd was over het resultaat dat er veel sneller kwam dan hij verwachtte. Hij herinnerde zich nog de eerste keer dat hij zijn dochter streng toesprak zoals ik hem had aangeraden.

Zijn grootste vrees was dat Jolien naar haar moeder zou vertrekken en daar had hij zich op voorbereid. Het omgekeerde gebeurde echter. Jolien begreep heel goed wat van haar verwacht werd, ze bleef bij Ruben en Marianne en gedroeg zich vanaf dan respectvol en volwassener dan ooit.

En omgekeerd zag hij het ondenkbare bij Marianne gebeuren: zij stelde zich uit eigen beweging open voor Jolien. En dat zonder dat hij dit van haar moest vragen. Dit had hij in zijn stoutste dromen niet kunnen bedenken. Ruben had tranen van ontroering in zijn ogen toen hij me dit vertelde.